Có một quan niệm khá phổ biến cho rằng dùng thuốc tiêm tốt hơn thuốc uống. Do đó, khi đến phòng khám, một số bệnh nhân cứ nài nỉ thầy thuốc cho dạng thuốc tiêm. Đặc biệt, có sự hiểu sai về tác dụng của dạng thuốc tiêm truyền tĩnh mạch nhỏ giọt gọi tắt là dịch truyền mà một số người khi được khám chữa bệnh cứ đòi được truyền dịch. Thậm chí, có sự lạm dụng đến độ có người không bệnh tật gì nhưng muốn cho khỏe hơn cứ nằng nặc xin vô “nước biển”. “Nước biển” là từ mà một số bà con ta quen dùng để gọi các loại dịch truyền. Phải chăng truyền dịch, vô “nước biển” là phương cách tốt nhất để chữa bệnh hoặc để bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe? Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin nêu một số điều lưu ý để ta hiểu rõ thêm về vấn đề này. Trước hết, theo định nghĩa, truyền dịch là dạng dược phẩm lỏng, vô trùng được tiêm nhỏ giọt vào tĩnh mạch với khối lượng lớn. Do thuốc được tiêm thẳng vào mạch máu với khối lượng lớn (có thể | hàng trăm, hàng ngàn mililít mỗi ngày) đòi hỏi việc truyền dịch phải hết sức thận trọng, phải được theo dõi về mặt chuyên môn chặt chế, chứ không phải muốn truyền tùy ý và lúc nào cũng được. Ta cần lưu ý, truyền dịch có nhiều loại tùy theo tác dụng, có thể chia làm 4 loại như sau:
- Dịch truyền cung cấp nước, các chất điện giải cho cơ thể: dùng trong trường hợp cơ thể bị mất nước, mất các chất điện giải Dịch truyền loại này có dung dịch ngọt chứa đường glucose, dung dịch mặn chứa muối natri clorid, hoặc dung dịch chứa nhiều chất điện giải có tên Ringer lactat. Từ “nước biển” ban đầu được dùng chính để chỉ dung dịch mặn có chứa muối natri clorid giống như nước biến nhưng về sau bà con ta dùng từ nước biển để gọi tất cả các loại dịch truyền khác.
- Dịch truyền tái lập cân bằng kiềm toan trong cơ thể: dùng trong trường hợp cơ thể bị bệnh hoặc thừa toan (tức dư chất acid) hoặc thừa kiềm (tức dư chất base). Dịch truyền loại này sẽ có tác dụng trung hòa sự thừa toan hay thừa kiềm đó.
- Dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể: dùng trong trường hợp bệnh nhân bị bệnh không thể ăn uống, hệ tiêu hóa không thể hấp thu, cần được nuôi dưỡng qua đường tiêm tĩnh mạch. Dịch truyền loại này sẽ cung cấp các acid amin thiết yếu, các vitamin và chất khoáng, một số chất béo.
- Dịch truyền thay thế máu: dùng trong trường hợp người bệnh bị mất máu. Dịch truyền loại này là các dung dịch keo chứa các chất có phân tử lớn như dextran có tác dụng tái lập khối lượng chất lỏng trong máu. Ngoài 4 loại dịch truyền kể trên, người ta cần dùng dịch truyền có chứa thuốc như thuốc kháng sinh để tiêm truyền trong trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng. Bị nhiễm khuẩn nặng nếu dùng kháng sinh dạng uống sẽ không có hiệu quả. Rõ ràng với các tác dụng vừa kể, dịch truyền là dạng thuốc rất quý, rất cần thiết trong trường hợp bệnh nặng cần được cấp cứu hoặc trong trường hợp người bệnh không thể uống thuốc. Tuy nhiên, do có nhiều loại dịch truyền, dùng loại dịch truyền nào sẽ tùy vào từng trường hợp bệnh cụ thể với liều lượng truyền vào cơ thế sẽ được cân nhắc tính toán cho từng người bệnh, có sự theo dối của thầy thuốc chứ không phải loại nào cũng truyền được và truyền với bất cứ liều lượng nào. Điều chúng tôi muốn đặc biệt lưu ý với các bạn là khí truyền dịch, với bất cứ dịch truyền nào, đều có thể có các tai biến rất trầm trọng xảy ra. Trước hết là nguy cơ nhiễm trùng, xuất phát từ nơi đưa thuốc vào cơ thể. Các bệnh nhiễm như: HIV/AIDS, viêm gan siêu vi B, C… đều có thể lây nhiễm qua con đường tiêm chích, đặc biệt qua truyền dịch, nếu việc truyền dịch bừa bãi không đúng quy cách, không được vô trùng. Thứ đến, do truyền dịch đưa vào cơ thể số lượng lớn nước, các chất điện giải, các chất dinh dưỡng nên có thể gây rối loạn về chuyển hóa gây các hiện tượng phù ở tim, thận… Đặc biệt, dịch truyền có thể gây phản ứng toàn thân khi cơ thể không dung nạp như gây hiện tượng sốt run hoặc gây sốc rất nguy hiểm. Chính vì vậy, khi thầy thuốc chỉ định cho dùng dịch truyền là đã có sự cân nhắc rất kỹ, thấy đó là việc rất cần thiết và khi truyền dịch thầy thuốc phải theo dõi chặt chẽ để nếu có tai biến xảy ra sẽ có biện pháp xử lý kịp thời. Riêng đối với loại dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể mà một số biệt dược đã trở nên quen thuộc, chúng tôi ghi nhận có tình trạng sử dụng không thỏa đáng nếu không nói là lạm dụng. Ta cần ghi nhận, loại dịch truyền này dùng để nuôi ăn bằng tiêm truyền tức là chỉ dành cho người bệnh không thể ăn hoặc không thể hấp thu các chất dinh dưỡng qua đường tiêu hóa, họ phải chấp nhận truyền dịch để được cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch. Tuy vậy, có một số người sức khỏe bình thường không đau yếu gì, ăn uống vẫn tốt, thế mà lại tìm cách tiêm truyền loại dung dịch này với mục đích là để khỏe hơn. Truyền dịch như thế không chỉ lãng phí vì thật ra đối với người khỏe mạnh, dịch truyền chẳng có tác dụng gọi là “khỏe hơn” mà người được tiêm luôn luôn có nguy cơ bị các tai biến do tiêm truyền đã kể ở trên. Ở đây, cần kế có một số trường hợp, đặc biệt đối với trẻ con. Có tình trạng gầy sút, phát triển chậm, ăn uống có vẻ hấp thu kém, không lên cân, nên vấn đề vô “nước biển”, truyền dịch cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng đặt ra. Điều rất đáng lo ngại là có sự tự ý vô nước biển” truyền dịch tại nhà mà không có sự thăm khám tìm nguyên nhân bệnh và sự cân nhắc trong chỉ định có nên dùng dịch truyền hay không của bác sĩ. Chỉ có bác sĩ mới là người có thẩm quyền nhất trong việc quyết định có nên truyền dịch hay không. Và thông thường, chỉ khi nào không ăn uống được do bệnh bác sĩ mới chỉ định cho tiêm dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng. Vì thế, xin các bậc phụ huynh đừng vì quá lo lắng cho con em mình tạo sức ép tâm lý đối với thầy thuốc để thầy thuốc cho dùng dịch truyền trong khi xét về mặt khách quan việc truyền dịch như thế chưa thực sự cần thiết. Trong trường hợp còn ăn uống được thì chế độ ăn thích hợp bao giờ cũng tốt hơn việc nuôi ăn bằng tiêm truyền chứa nhiều nguy cơ gây tai biến. Tóm lại, vô “nước biển”, truyền dịch không phải luôn luôn là phương cách điều trị bệnh tốt nhất và cũng không phải là cách bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe tối ưu. Ta không nên tự ý vô “nước biển”, truyền dịch một cách bừa bãi, tùy tiện mà hãy để cho cơ sở y tế, bác sĩ điều trị chỉ định việc này. Nên lưu ý “tiêm thuốc luôn luôn nguy hiểm hơn uống thuốc”. Nếu truyền dịch khi không thực sự cần thiết, khi không bảo đảm điều kiện vô trùng, khi không dự phòng các tại biến xảy ra và các biện pháp xử lý kịp thời thì truyền dịch sẽ trở thành mối nguy hiểm thực sự
