Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu nhiều lần và phân lỏng do ruột co thắt tăng cường và nước không được hấp thu qua niêm mạc ruột. Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp bao gồm dị ứng thực phẩm, nhiễm trùng (siêu vi, vi khuẩn, ký sinh trùng), và tác dụng phụ của thuốc. Khi bị tiêu chảy cấp, cần bù nước và chất điện giải trước khi dùng thuốc cầm tiêu chảy. Việc sử dụng thuốc đặc hiệu phải dựa vào nguyên nhân và tuân theo chỉ định của bác sĩ. Đối với trẻ nhỏ, cần chú ý các dấu hiệu nghiêm trọng và đưa trẻ đến bệnh viện nếu cần thiết. Các loại thuốc trị tiêu chảy bao gồm thuốc làm giảm nhu động ruột, vi sinh vật ổn định tạp khuẩn ruột, và chất hấp phụ như than hoạt. Thuốc hấp phụ nên dùng cách nhau ít nhất 2 giờ với các loại thuốc khác để tránh cản trở hấp thu.

Tiêu chảy là gì? Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu nhiều lần trong ngày và lỏng (phân có khi chỉ là nước) do ruột tăng cường sự co thắt và nước không hấp thu qua niêm mạc ruột để vào máu mà bị thải ra ngoài. Tiêu chảy được gọi là cấp khi kéo dài trong vòng 2 tuần. Tiêu chảy mạn kéo dài lâu hơn và có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp Tiêu chảy cấp có nhiều nguyên nhân:

• Dị ứng hoặc rối loạn do ngộ độc thực phẩm.
• Nhiễm trùng: nhiễm siêu vi (virus như Rotavirus), nhiễm vi khuẩn (Shigella, Salmonella, E.coli), nhiễm ký sinh trùng (amip). Gần đây, tiêu chảy cấp do phẩy khuẩn tả (Vibrio cholerae) cũng tăng.
• Do thuốc: như dùng kháng sinh có phổ kháng khuẩn rộng, gây viêm đại tràng giả mạc nặng.

Những điều cần lưu ý khi bị tiêu chảy cấp Tiêu chảy cấp gây mất nước và chất điện giải. Trong điều trị, đặc biệt đối với trẻ con, vấn đề hàng đầu là bù nước và chất điện giải. Trước khi dùng thuốc cầm tiêu chảy, hãy sử dụng gói ORESOL. Với ngộ độc thực phẩm, không nên dùng thuốc cầm tiêu chảy ngay để cơ thể tống chất độc ra ngoài. Chỉ khi tiêu chảy kéo dài mới dùng thuốc.

Sử dụng thuốc đặc hiệu Chỉ khi xác nhận nguyên nhân gây tiêu chảy mới dùng thuốc đặc hiệu như:

• Kháng sinh nếu nhiễm khuẩn.
• Thuốc trị ký sinh trùng nếu nhiễm ký sinh trùng (như metronidazol cho lỵ amip).
• Thuốc chống viêm glucocorticoid cho viêm loét đại tràng.

Việc sử dụng thuốc phải theo sự chỉ định của bác sĩ.

Lưu ý khi trẻ bị tiêu chảy

• Trẻ dưới 2 tuổi hoặc trẻ lớn hơn bị tiêu chảy kèm sốt, nôn ói kéo dài, mệt, dấu hiệu mất nước nặng, phân lẫn đàm máu, tiêu chảy nhiều hơn 3 ngày, nên đưa trẻ đi bệnh viện.
• Để ngừa suy dinh dưỡng, vẫn cho trẻ ăn và bú (sữa bò pha loãng).

Thuốc trị tiêu chảy gồm những loại nào? Thuốc trị tiêu chảy gồm:

• Thuốc làm giảm hay liệt nhu động ruột: Như Paregoric (cao thuốc phiện gây nghiện, chống chỉ định cho trẻ dưới 5 tuổi), Diphenoxylat, loperamid (ít tác dụng phụ nhưng tránh dùng cho trẻ dưới 2 tuổi).
• Thuốc vi sinh vật giúp ổn định tạp khuẩn ruột: Chứa vi sinh vật có ích như tế bào men (Saccharomyces cerevisiae), vi khuẩn (Lactobacillus acidophilus, vi khuẩn loại bifidus).
• Thuốc hấp phụ: Như smectite, attapulgite, than hoạt giúp hấp thụ vi khuẩn, độc tố và làm đặc phân.

Lưu ý khi sử dụng thuốc hấp phụ Khi dùng thuốc hấp phụ, nên uống trước hoặc sau khi uống thuốc khác cần sự hấp thụ vào máu ít nhất 2 giờ để tránh cản trở sự hấp thu.

Tóm lại Trước khi dùng thuốc cầm tiêu chảy, luôn phải bù nước và chất điện giải, đặc biệt với trẻ em. Người lớn có thể dùng thuốc trị tiêu chảy như đã nêu trên. Hãy đến nhà thuốc để được dược sĩ hướng dẫn. Trẻ em tránh dùng thuốc làm liệt nhu động ruột. Nếu có dấu hiệu nghiêm trọng, hãy đưa trẻ đi bệnh viện ngay.